Insect van het Jaar 2024:
De veldkrekel

De veldkrekel, Gryllus campestris, is een prachtig groot insect: glimmend zwart met gele en rode accenten. Het is voor de meesten een ongeziene sfeermaker. Wie in mei op een heideveld zijn hond uitlaat zal zich niet realiseren dat het verdragende kri-kri-kri-kri afkomstig is van dit dier. Mannelijke veldkrekels leven in een holletje en als ze in de stemming zijn gaan ze op een platform voor hun holletje zitten, steken hun vleugels omhoog en wrijven ze over elkaar: kri-kri-kri-kri …

Hoewel ze meer dan 2 cm groot kunnen zijn, is het een uitdaging om een veldkrekel te zien te krijgen. Ze horen je van verre aankomen. Je hoort dan eerst de klik van het dichtklappen van de vleugels en dan schieten ze snel in hun holletje. Maar geduld wordt beloond, als je een kwartiertje wacht dan komen ze weer naar buiten en zie je ze de vleugels over elkaar wrijven. Wie geen geduld heeft kan ook een trucje toepassen. Als je een krekel zijn hol ziet binnenschieten kun je ze er met een grassprietje uit plagen. Dan kun je ze even goed bekijken. Laat hem daarna natuurlijk weer rustig terug in het holletje.

Veel mensen schelden de grote groene sabelsprinkhaan, Tettigonia viridissima, uit voor krekel. Als je in de zomer een lang aanhoudend geluid in de stad hoort, dan is het ongetwijfeld een grote groene sabelsprinkhaan. Als je twijfelt, probeer het geluid dan na te fluiten. Bij het melodieuze geluid van een krekel lukt dat, bij de grote groene sabelsprinkhaan niet.

Vroeger was de veldkrekel overal op de zandgronden algemeen, ook in landbouwgebied. Nu is de veldkrekel teruggedrongen tot grotere heidegebieden. De soort staat symbool voor het enorme biodiversiteitsverlies op het platteland. Waar vroeger de veldleeuwerik en de veldkrekel samen de sfeer bepaalden in weilanden en akkers is het nu akelig stil.

2024 is het Jaar van de Wesp, dus natuurlijk dingt er ook een wesp mee in de verkiezing Insect van het Jaar. De reuzenertswesp Leucospis dorsigera is voor een dier uit de superfamilie bronswespen (Chalcidoidea) heel groot: 6 – 13 mm. Bronswespen parasiteren op de eieren en larven van andere insecten. De reuzenertswesp doet met haar geel-zwarte tekening een angeldragende wesp na, maar is daarvan te onderscheiden door de dikke dijen en het typische, bolle kontje. Ze legt haar eieren in de nestcellen van insecten die gebruikmaken van holtes als stengels, kevergangen in hout en bijenhotels. En dat doet ze op een bijzondere manier. Haar legboor, dus de buis waarmee ze eieren legt, bevindt zich in rust in het achterlijf en loopt door tot in een schede die tot over haar rug doorloopt. Als ze die uittrekt, komt de punt aan de onderkant van het achterlijf naar buiten. De rest van de boor is als een boog zichtbaar aan de bovenkant van de wesp. Ze klapt als het ware open. Nu moet ze door het harde hout boren waarin de larve van de gastheer zich bevindt. Dat is niet makkelijk met een dunne, holle boor waar op zeker ogenblik ook nog een ei doorheen moet. Het kan uren duren voordat ze de nestcel van de gastheer heeft bereikt. Als het larfje uit het ei komt, gaat het eerst actief op zoek naar concurrenten. Andere parasieten, ook die van de eigen soort, worden gedood. Dan bijt ze zich vast in de gastheer – meestal de larve van een solitaire bij – en zuigt die leeg. Daarna verpopt ze om nog hetzelfde jaar, of het volgend voorjaar, op zoek te gaan naar een partner en nieuwe nestcellen om aan te boren.

De reuzenertswesp is relatief nieuw in Nederland: ze is hier pas 10 jaar geleden, in 2014, voor het eerst waargenomen.

De kuststeenspringer, Petrobius brevistylis, behoort tot de rotsspringers of Microcoryphia, een groep beestjes die zo vroeg in de evolutie van de insecten zijn ontstaan (zo’n 400 miljoen jaar geleden) dat ze van geluk mogen spreken dat ze mee mogen doen met de Insect van het jaar verkiezing. Ze hebben geen vleugels, wel primitieve ‘staartdraden’ en blijven hun hele leven lang vervellen. Ze zien er een beetje uit als garnalen op land. Toch hebben ze net als andere insecten zes poten, maar daar is dan ook alles mee gezegd.

De kuststeenspringer is een machtig interessant beestje. Je vindt deze ongeveer 1,5 cm grote diertjes in ons land op de weinige plekken waar je iets hebt wat lijkt op rotsblokken en puinhellingen (het milieutype waar de meeste rotsspringers van houden): namelijk de stenen pieren en zeeweringen aan de kust. Daar rennen en springen ze rond op zoek naar de algen waar ze van leven. Van dichtbij zie je dat ze een heleboel metaalkleurige schubjes hebben waardoor het lijkt alsof ze een Middeleeuwse maliënkolder dragen.

Die metalige schubbetjes en de sprongetjes die ze maken door hun achterlijf te krommen kunnen niet verhinderen dat er heel wat roofdieren op ze jagen, zoals spinnen en vogels. Om aan die belagers te ontkomen hebben ze nog een andere truc. In hun antennen zitten een aantal voorgeprogrammeerde breekpunten. Daar kan de spriet gemakkelijk afbreken en daarna automatisch weer aangroeien. De kuststeenspringer kan zo ontkomen en het roofdier blijft achter met een losse antenne in voorpoten of snavel.

De kuststeenspringer kent geen directe spermaoverdracht tussen mannetje en vrouwtje. Mannetjes bevestigen een lange draad aan de bodem, met drie spermadruppeltjes eraan, en houden de draad met hun achterlijf omhoog gekruld in de lucht. Het vrouwtje neemt de druppeltjes dan op na een soort van paardans.